Phục hồi chức năng trẻ vẹo cột sống

Cong vẹo cột sống là tình trạng cột sống có đường cong khi nhìn thẳng. Cột sống bình thường chỉ cong khi nhìn ngang ưỡn ở cổ và thắt lưng, gù ở lưng và xương cùng.

Nguyên nhân chứng cong vẹo cột sống ở trẻ thường gặp là do bẩm sinh (mất nửa đốt sống cổ, xẹp đốt sống), hoặc do mắc phải (tư thế ngồi sai, u xơ thần kinh, di chứng bại liệt, di chứng lao cột sống, bệnh cơ thần kinh). Theo thống kê tại khoa phục hồi chức năng của Viện Nhi Thuỵ Điển: Năm 1998 – tỉ lệ cong vẹo cột sống là 0,46%, năm 2000 là 1,51% và năm 2002 là 1,25%. Lứa tuổi đến khám chiếm tỉ lệ nhiều nhất là từ 6-15 tuổi. Vị trí tổn thương ở ngực là 57%, ở lưng là 41%.

1. Phân loại cong vẹo cột sống:

Cong vẹo cột sống có hai nhóm chính: Vẹo không cấu trúc và Vẹo cấu trúc.

1.1- Vẹo không cấu trúc:

Vẹo không cấu trúc là vẹo với cột sống không biến dạng, bao gồm các loại:

– Vẹo tư thế: Cột sống vẹo khi đứng thẳng, lúc cúi lưng, lúc nằm, lúc được xách bổng lên, lúc bảo bệnh nhân đứng nghiêng về bên đường cong vồng thì hết vẹo.

– Vẹo bù trừ: Bệnh nhân chân dài chân ngắn. Nếu đi dép nâng đế ở chân thấp cho hai chi dưới bằng nhau thì hết vẹo.

– Vẹo do thoát vị đĩa đệm cột sống: Nhân đĩa đệm chèn ép rễ thần kinh gây đau thần kinh hông. Để cho rễ thần kinh đỡ bị chèn ép, bệnh nhân nghiêng cột sống. Thoát vị đĩa đệm thường ở người lớn nhưng cũng gặp ở trẻ em.

– Vẹo do viêm: Viêm cơ thắt lưng – chậu, bệnh nhân nghiêng cột sống về bên đau cho các cơ đỡ đau.

Vẹo cột sống không cấu trúc quan sát ở tư thế đứng và được nắn chỉnh thẳng khi cúi

Trong trường hợp trên, mỗi đốt sống đều bình thường, cột sống cong nhưng không xoay và vẹo không bao giờ tiến triển trở thành vẹo cấu trúc.

1.2- Vẹo cấu trúc:

Vẹo cấu trúc là vẹo với cột sống biến dạng (đốt sống bị biến dạng ở đường cong).

Trong hầu hết các trường hợp vẹo cấu trúc xuất hiện trước tuổi xương ngừng lớn, kèm xoay và bao gồm bốn loại: Vẹo tự phát; Vẹo do liệt; Vẹo bẩm sinh; Vẹo trong một số bệnh như bệnh u xơ thần kinh, bệnh rỗng tuỷ sống, bệnh thoát vị tuỷ – màng tuỷ, bệnh lao xương sống.

Vẹo cột sống cấu trúc trên lâm sàng và X quang

Một số trường hợp vẹo xuất hiện sau tuổi xương ngừng phát triển và không kèm xoay như: Vẹo do gẫy lún một bên thân sống; Lao với lún một bên thân đốt sống; Bệnh khớp thoái hoá; Chứng loãng xương.

2. Phát hiện cong vẹo cột sống:

Cách phát hiện vẹo cột sống ở trẻ em đơn giản, nhanh chóng, dễ tiến hành: Cho trẻ cởi trần cúi lưng, ngón tay trỏ chạm đầu ngón chân. Người khám ở phía sau quan sát thấy gù một bên lưng thì đưa trẻ đến nhân viên y tế kiểm tra xác định.

Phát hiện ban đầu có thể là thầy giáo, cô giáo đã được nhân viên y tế hướng dẫn cách phát hiện.

Cong vẹo cột sống ở trẻ dưới 6 tuổi do cha mẹ phát hiện sau khi được nhân viên y tế hướng dẫn.

Trẻ được khám lại 3 – 6 tháng/lần.

Cách đo vẹo cột sống theo phương pháp Cobb:

• Xác định vùng vẹo cột sống
• Xác định đốt sống trên và dưới nghiêng nhiều về phía đỉnh đường cong nhất
• Kẻ các đường tiếp tuyến với mặt trên của đốt sống trên và mặt dưới của đốt sống dưới
• Giao điểm của hai đường cắt nhau này là góc vẹo cột sống

3. Điều trị cong vẹo cột sống:

Tuỳ theo nguyên nhân mà điều trị.

Đối với vẹo cấu trúc kèm xoay cần được điều trị với nẹp xoay hoặc phẫu thuật trong các trường hợp:

3.1- Chỉ định nẹp xoay:

– Vẹo cột sống ở trẻ em dưới 10 tuổi.

– Vẹo cột sống ở trẻ em trên 10 tuổi nhưng thuộc loại chỉ cần theo dõi, nếu tiến triển nặng phải mổ làm cứng khớp sống.

– Vẹo cột sống tự phát xuất hiện trên 10 tuổi với các đường cong có góc Cobb dưới 30 độ.

– Vẹo cột sống tự phát có hai đường cong cột sống cân nhau.

3.2- Chỉ định phẫu thuật: cần tham khảo ý kiến của bác sĩ phẫu thuật

– Nếu độ cong quá nhiều, trẻ còn phát triển

– Lưng đau, tiến triển nhanh (nếu mỗi năm tăng lên 10 độ cong)

– Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ phẫu thuật

4. Phục hồi chức năng cong vẹo cột sống

4.1- Vẹo không cấu trúc:

– Vẹo do tư thế, phải hướng dẫn uốn nắn trẻ có tư thế đúng và nhắc nhở tập luyện sửa cơ lưng bụng.

– Kéo giãn nhóm cơ duỗi lưng bên lõm và tập mạnh cơ duỗi lưng bên lồi, hướng dẫn trẻ tập thở, tập bơi.

– Đeo nẹp để sửa biến dạng cột sống:

Áo nẹp chỉnh hình Chêneau: hoạt động theo hệ thống nắn chỉnh 3 điểm, chẳng hạn đối với vẹo cột sống ngực phải: Lực nắn chỉnh được đặt ngang với đốt sống đỉnh vùng ngực bên phải, hai lực đối kháng đặt ở dưới nách bên trái và vùng thắt lưng bên trái.

Theo dõi trẻ em đến khi hết tuổi trưởng thành.

4.2- Vẹo cấu trúc:

– Nếu độ cong quá nhiều, lưng bị đau, khó thở, trẻ còn phát triển thì phẫu thuật để sửa độ cong. Cần điều trị vật lý trị liệu đối với bệnh nhân trước và sau phẫu thuật.

– Trước khi phẫu thuật cần tập ho, tập thở, chú trọng thở vùng ngực và tập các chi.

– Sau phẫu thuật cho trẻ nằm bất động khoảng 3 tháng, trong thời gian đó xoay chuyển toàn khối để tránh loét.

– Tập ho, thở, khuyến khích bệnh nhân thở bằng lồng ngực để tránh xẹp phổi. Tập vận động có lực kháng cho hai tay. Tập chủ động trợ giúp tiến tới tập chủ động và đề kháng cho hai chân. Tập gồng cơ bụng, cơ lưng. Sau thời gian bất động cho người bệnh ngồi, đứng và đi.

Trẻ em bị cong vẹo cột sống tại cộng đồng cần được phát hiện và được chữa trị, PHCN sớm thông qua các chương trình sàng lọc để có kế hoạch theo dõi, khám thường qui và điều trị thích hợp nhằm loại bỏ hoặc giảm tối đa các ảnh hưởng của nó tới người bệnh. Mục tiêu cần đạt được trong điều tri, PHCN cho trẻ bị cong vẹo cột sống là: Nắn sửa các biến dạng vùng cột sống, khung chậu, lồng ngực; Duy trì và tăng cường tầm vận động và khả năng vận động của cột sống; Phòng ngừa các tiến triển của các biến chứng; Phòng ngừa các bệnh thứ phát của hệ vận động, hệ hô hấp và hệ tim mạch…

Originally posted 2012-05-20 08:57:12.